Focus Aan/Uit – Mark Tigchelaar (boekreview)

“Afdwalen tijdens gesprekken, aan het einde van de pagina erachter komen dat je eigenlijk geen idee meer hebt waar de tekst over ging en moeite met in slaap vallen omdat je hoofd blijft doortollen”. Deze herkenbare voorbeelden staan op de achterflap van Mark Tigchelaar’s bestseller ‘Focus Aan/Uit’. Dit boek houdt de lezer de spiegel voor en beschrijft aan de hand van vier concentratielekken en diverse aansprekende voorbeelden hoe je weer grip krijgt over de pagina die je nu leest, je inbox, je agenda en je leven. Het boek maakt daarbij neurowetenschappelijke inzichten erg praktisch en tastbaar.

De ondertitel van ‘Focus Aan/Uit’ luidt: ‘dicht de 4 concentratielekken en krijg meer gedaan in een wereld vol afleiding’. Vaak wordt gedacht dat externe prikkels zoals reclames, sociale media, onze smartphone of onze collega’s de grootste stoorzender van onze aandacht zijn. Mark Tigchelaar maakt echter duidelijk dat wijzelf vaak de grootste vijand zijn van onszelf. In deel I van dit boek passeren vier concentratielekken de revue.

Concentratielek #1: te weinig prikkels
Als we te weinig prikkels krijgen dan raken we verveeld en gaan onbewust op zoek naar nieuwe prikkels. Onze hersenen denken sneller dan dat we ze gebruiken, zo stelt Tigchelaar. Het is dan zaak om de ‘leegte op te vullen’ bijvoorbeeld door extra snel te lezen. Of door sneller een presentatie te geven zodat je je publiek bij de les houdt.

Tigchelaar ontkracht daarbij de mythe van het multitasken. Als je onbewust twee dingen tegelijkertijd doet is dat multitasken. Denk aan wandelen en daarbij telefoneren. Als je doorhebt dat je tegelijkertijd twee dingen doet dan ben je aan het switchtasken. Dat gebeurt al als we tijdens het lezen proberen dingen te onthouden, aldus de auteur. We kunnen maar één ding bewust doen.

Er is niets mis met multitasken, het risico zit ‘m in switchtasken: bewust twee dingen tegelijk doen

Concentratielek #2: te veel interne prikkels
Ook het tweede lek in onze aandacht ligt bij onszelf. Als we bezig zijn met teveel diverse projecten of taken dan raakt onze focus vanzelf versnipperd. Vooral het wisselen van taken is daarbij dodelijk. “Wanneer we achter de computer werken, wisselen we gemiddeld 566 keer per dag van taak. Dat is elke 50 seconden.” Mark Tigchelaar geeft daarom dan ook het MTW advies: minimaliseer taakwisselingen. Dat zou je bijvoorbeeld kunnen doen door gelijksoortige plukjes taken te combineren. Want, zo stelt de auteur: “kledingstukken was je toch ook niet apart?”

Focus Aan/Uit raadt aan om je hoofd vooral niet als harde schijf te gebruiken maar ‘leeg’ te houden. Dit kan door af en toe een piekerkwartiertje in te lassen of via een zogenaamde mindsweep te doen door belangrijke gedachten vlak voor het slapen gaan op te schrijven. Ook nieuwe taken en ideeen moeten volgens Tigchelaar zo znel mogelijk uit je hoofd en in een (digitaal) dossier. Dit kan een notitieblokje zijn of een app zoals Braintoss.

Een piekerkwartiertje of een mindsweep houdt je hoofd leeg

Concentratielek #3: te weinig brandstof
Het derde concentratielek omschrijft Mark Tigchelaar ook wel als het Tesla-model. Door jezelf onvoldoende op te laden ontstaat vanzelf minder rendement en minder output. Covey omschrijft ‘het scherp houden van de zaag’ ook niet voor niks als een van de 7 eigenschappen van succesvolle mensen. We denken vaak dat lang doorwerken (niet alleen op de Zuidas) stoer is en lineair leidt tot meer resultaat. De werkelijkheid laat zien dat onze productiviteit afvlakt naarmate we langer doorknallen.

Mark Tigchelaar adviseert daarom ondermeer om de pauze te omarmen: “de tijd die je verliest met een pauze is kleiner dan het productiviteitsverlies dat je lijdt.” Op de vraag hoe vaak we eigenlijk zouden moeten pauzeren stelt de focusexpert: “we werken het effectiefst wanneer we na elke 25 minuten een korte break van 5 minuten houden”. Het bekijken van een YouTube video of een korte blik op NU.nl geldt daarbij niet als een slimme break. YouTube kijken is hard werken voor onze hersenen. Het zou mooi zijn alsf Mark Tigchelaar deze tip ook een keertje aan mijn puberzoons van 15 en 13 (en hun klasgenoten) zou kunnen voorhouden…

Teveel stress is niet het feitelijke probleem. De kernuitdaging is dat om onszelf beter op te laden. Wissel denkwerk af met fysieke inspanning, ga eens op een andere verdieping koffie halen of neem de trap. “Vijf minuten springen en je zit weer vol met energie”, zo raadt Tigchelaar aan. Zie je je collega’s al springen in de kantoortuin?

one hour of focus keeps the doctor away

Concentratielek #4: te veel externe prikkels
Over kantoortuinen gesproken: dit is een voorbeeld van een externe prikkel en daarmee het vierde blokkade van onze focus. De professional is het meest productief als hij of zij kan werken in verschillende zones. Bedrijven zouden onderscheid moeten maken tussen social corners voor netwerken en socializing, samenwerkenblokken om met collega’s te overleggen en focus werkplekken om maximaal gericht werk op te leveren.

Tigchelaar haast zich daarbij om te zeggen dat een kantoor geen plek hoeft te worden waar ons als robots gedragen. Het kantoor zou wel een ruimte moeten bieden waar we onszelf niet onnodig hard hoeven in te spannen om werk te doen.

De moderne kenniswerker stelt zich vaak tot doel om altijd bereikbaar te zijn. Meldingen en alerts van binnenkomende mailtjes, facebook berichten, InMails op LinkedIn vormen zo een continue bedreiging voor onze aandacht, en daarmee productiviteit. Focus Aan/Uit raadt bijvoorbeeld aan om regelmatig een afspraak met jezelf in te plannen en notificaties van alle apps behalve agendameldingen uit te zetten. Dit vanuit het motto: “one hour of focus keeps the doctor away”.

De verdieping
Deel 2 levert daarbij verdere verdieping op het onderwerp focus en concentratie. Tigchelaar neemt de lezer daarin mee op een ontdekkingstocht naar het eigen brein als werkinstrument.

Daarin maakt hij duidelijk dat creativiteit en productiviteit elkaar’s tegenpolen zijn. Mark Tigchelaar beschrijft bijvoorbeeld zijn eigen ervaring met een nieuwe art director op kantoor. De dame in kwestie leek hele dagen te verdoen met meerdere wandelingen en uit het raam te staren. Tegelijkertijd kwamen de mooiste designs uit haar handen.

De auteur raadt aan om gerichte en open aandacht af te wisselen. Met gerichte aandacht krijgen we dingen gedaan, met open aandacht vinden we nieuwe inzichten en ideeën. Het is het verschil tussen inspanning en ontspanning, tussen bewust en onbewust, tussen doen en nadenken en tussen gas geven en opladen.

Gelukkig komen ook productiviteitsbedreigingen email en meetings aan bod. Over email adviseert Tigchelaar ondermeer: “urgente mails bestaan niet”, “gebruik het mailprogramma alleen om te mailen” en “las emailloze en instant messengerloze uren in”.

“een uitpuilende mailbox is alsof je je bureau op een druk schoolplein hebt staan”. (Richard Wolfe, oprichter Email Handyman)

Meetings en vergaderingen dienen zo min mogelijk en vooral lekker kort te zijn. Elon Musk stelt daarbij ook kritisch te blijven waarom je in een vergadering zou moeten blijven zitten: “het is niet onbeleefd om uit een meeting te vertrekken. Het is onbeleefd om iemand te laten zitten en zijn tijd te verspillen”.

Focus Aan/Uit eindigt met een aantal tips om de verslavende werking van afleiding te doorbreken. Elke keer dat we onze telefoon of onze mailbox checken komt er een ‘shot’ vrij dat verslavend werkt. Tigchelaar noemt de telefoon dan ook wel de ‘speen voor volwassenen’. Hoe vaak heb jij je telefoon gecheckt tijdens het lezen van deze boekrecensie?

Dit boek leest erg vlot weg en houdt je aandacht erbij door de vele, herkenbare voorbeelden en vlotte schrijfstijl. Daarbij krijgt de lezer ook een aantal aanvullingen en voorbeelden online. Focus Aan/Uit is een aanrader voor iedereen die meer gedaan wil krijgen in een dag en daarbij energie wil overhouden voor andere leuke zaken dan werk. Telefoneren met een vriend, familielid of partner bijvoorbeeld.

Nieuwsgierig geworden naar alle praktische tips en inzichten uit Focus Aan/Uit? Bestel dit boek dan nu.