De Wereld is Rond, door Jo Caudron

Middenin de smart lockdown won ‘De Wereld is Rond’ het predikaat managementboek van het jaar 2020. Het boek is bijzonder actueel, relevant en waardevol. Ondernemer en auteur Jo Caudron neemt in zijn boek de lezer mee in een oproep tot slimmere groei en echt anders wonen, werken en mobiliteit. Caudron schreef een optimistisch en inspirerend boek voor bestuurders, ondernemers en professionals waarin hij laat zien waarom en hoe de lessen van digitale transformatie richting 2030 (en erna) ook op de noodzakelijke maatschappelijke transformatie toe te passen zijn.

 

 

 

Van Metastorm naar Optimistic Future Plan 2030

Het eerste deel van De Wereld is Rond start met de Metastorm, een metafoor voor de diverse veranderingen als oorzaak van de transformatie waar onze maatschappij voor staat. Caudron voelt de tijdsgeest haarfijn aan door te benoemen dat deze metastorm bij velen tot pessimisme leidt.

‘Bovendien zijn we aangekomen op een niveau op de curve waar we zoveel verworven hebben, dat ons perspectief fundamenteel gewijzigd is. Van jarenlang optimisme over groei (…) zijn we verschoven naar pessimisme en de angst om te verliezen wat we eerder hebben gerealiseerd. Op materieel vlak hebben we in het Westen ongeveer alles vergaard en de nieuwe idealen die ons worden aangereikt via bijvoorbeeld sociale media zijn vaak artificieel, immaterieel en moeilijk bereikbaar: Photoshop-schoonheid, Instagram-happiness, bucketlist-concurrentie enzovoort.’

De kernuitdaging verwoordt hij wat mij betreft als volgt: ‘(…) neemt de angst voor verlies en de keuze voor het eigenbelang de overhand en dreigt dit de noodzakelijke daadkracht tot verandering te verlammen.’

In het tweede deel gaat Caudron op zoek naar een optimistisch perspectief. Hij staat stil bij heikele thema’s zoals economische groei, ongelijkheid, welvaart en geluk, en biedt een alternatief economisch model aan, om groei te verzoenen met de grote uitdagingen van morgen.

 Het derde deel duikt in detail in de perfecte stormen die op komst zijn in de verschillende domeinen van werk, wonen en mobiliteit. De auteur ontleedt hoe deze drie perfecte stormen als Metastorm op elkaar inhaken. Met dat inzicht start een zoektocht naar een optimistisch, speculatief en toch concreet wereldbeeld voor het jaar 2030. De Metastorm is niet destructief aldus Caudron. De mensheid kan deze inzetten om een betere wereld te creëren.

Het vierde laatste deel beschrijft een aanpak om er morgen zelf mee aan de slag te gaan. Het behandelt eerst de belangrijkste kritische succesfactoren en daarna het SUPERchange-model als praktische methode om zelf een optimistisch transformatieplan te maken. Dat plan noemt Caudron ook wel het OP30 ofwel Optimistic Future Plan 2030.

Maar verandering kent vele tegenkrachten, zo erkent Caudron ook. ‘Het probleem van de energieomslag is niet dat het niet kan, maar dat er veel organisaties zijn die het niet willen.’

De urgentie van deze wake-up call is duidelijk, zo stelt Caudron.

‘We komen op een punt dat niet alleen de klassieke businessmodellen wankelen omwille van digitale disruptie, maar dat ook maatschappelijke transformaties een fundamentele impact zullen hebben op de bedrijfsstrategie.’

Kortom, daar waar digitale transformatie (meer dan pure digitalisatie!) vaak al een flink hoofdpijndossier is, is het essentieel voor bedrijven, overheden en professionals een visie en plan voor de nabije toekomst op te stellen. Want, zo stelt de auteur: ‘Ik kom wel veel mensen tegen die heel bezorgd zijn over de toekomst en die voelen waar de uitdagingen zitten, maar een echt masterplan hebben ze niet.’

Groei is goed

‘Groei is essentieel en is een driver voor duurzame ontwikkeling van maatschappij en bedrijfsleven’, antwoordt Caudron op mijn vraag tijdens een online boekenreview wat zijn belangrijkste inzicht is gebleken bij het schrijven van zijn boek. Caudron pleit daarmee niet voor negatieve groei, of ‘de-growth’. Of het tijdelijk stoppen van economische groei. De groei van de afgelopen decennia heeft echter zoveel bijkomende negatieve impact op gezondheid, milieu en biodiversiteit en is tegelijkertijd onhoudbaar.

Caudron haalt een oosterse parabel aan die het verhaal vertelt dat wanneer je een berg opgaat, je op een bepaald ogenblik vanzelf weer naar beneden gaat als je blijft lopen. Wil je toch omhoog blijven gaan, dan moet je een nieuw perspectief creëren, bijvoorbeeld door te vliegen. ‘Het is een keerpunt om 75 jaar van vooruitgang op de oude manier, te vervangen door een nieuw plan voor de komende 75 jaar van vooruitgang. Dit moet een manier zijn die groei verwezenlijkt zonder schade te berokkenen en die zelfs de schade die we reeds hebben veroorzaakt terugdraait.’

Aan de sceptici van groei heeft de auteur deze wedervraag: ‘Hebben wij moreel het recht om uit bezorgdheid over onze toekomst, de groei van alle anderen af te snijden? Is dit überhaupt realistisch? Hebben wij enige hefboom om de miljarden mensen in pakweg Azië te beletten om hun levenssituatie te verbeteren? Wat als wij alleen staan in de overtuiging dat we de groei moeten stoppen, terwijl de andere 6,7 miljard mensen dat helemaal niet willen?’

“We moeten de taart laten groeien zonder alle negatieve neveneffecten van de afgelopen tweehonderd jaar.”

‘Als we op zoek gaan naar een optimistisch perspectief, dan kunnen we mijns inziens niet anders dan aanvaarden dat we de komende decennia absoluut zullen moeten blijven groeien, in het belang van alle mensen op de planeet. We moeten dat doen door te zoeken naar modellen die de taart laten groeien zonder alle negatieve neveneffecten van de afgelopen tweehonderd jaar.’ (…)’Als we hierin slagen, is economie in zijn essentie geen immoreel of abstract concept, maar een instrument dat een hoger, menselijk doel dient.’

 

 

Vlaamse school

De Wereld is Rond pretendeert geen wetenschappelijk onderbouwd managementboek te zijn. Door de talloze voorbeelden en concrete ideeën is dit boek tegelijkertijd even overtuigend als laagdrempelig. Auteur Jo Caudron slaagt erin om de lezer in 14 vlot geschreven hoofdstukken door zijn brein mee te nemen. Caudron benoemt voorbeelden uit België, Nederland en daarbuiten. Zijn Vlaamse achtergrond blijkt uit een aantal prachtige formuleringen.

Wat te denken van: “Het is ook een opgooi om op zoek te gaan naar mogelijke oplossingen.” Of: “Door de manier waarop de politiek en media er [met nieuws, PHM] sloganesk mee omgaan én door de manier waarop wij openstaan voor slecht nieuws, wordt de impact in onze perceptie veel groter dan wat gezien de feiten redelijk zou zijn.”

Hierbij nog een derde, fraai voorbeeld: ‘experiences, ervaringen, als het summum van beleving. De reden waarom we zonder te verpinken €500,- of meer uitgeven om naar Tomorrowland te gaan, de ultieme festivalbeleving als je van techno houdt.”

De naam Caudron deed me ook denken aan het engelse woord ‘cauldron’ waardoor ik de betekenis ervan nog eens opzocht. En wat bleek? Cauldron staat niet alleen voor een grote ketel te gebruiken boven een open vuur. Maar ook voor een situatie die zich kenmerkt door veel instabiliteit en sterke emoties. Sinds het opzoeken van die betekenis is Jo Caudron voor mij de denkbeeldige magiër geworden die in zijn dampend hete pot roert en hierin de tijdgeest van grote verandering, en de daarmee gepaard gaande heftige emoties op vaardige manier tot een smakelijke maaltijd bereidt.

Jo Caudron’s stijl valt op zijn krachtige, optimistische toon. Zo stelt hij: ‘Gelukkig heeft de meerderheid van de mensen zich nog niet bekeerd tot extreme posities. Zij zijn nog mobiliseerbaar met een optimistisch plan voor een positieve toekomst’.

De gedichten en songteksten liedjes die Caudron af en toe inzet ter afsluiting van een hoofdstuk geven daarbij een persoonlijke noot aan dit boek. Zoals ‘Take my country back’ van Enter Shikari’ en ‘Slumber’ door Sløtface.

De Wereld is Rond is optimistisch van toon zonder de grote uitdagingen te schuwen. Het boek is daarmee ook regelmatig confronterend van toon: ‘In korte tijd zijn we van lokale gemeenschapswezens zonder enige connectie met de rest van de wereld, geëvolueerd naar eenzame individuen met een 24/7 verbinding wereldwijd.’

Via de Peak Stuff naar de Solution Economy

De huidige economie is volledig is gebouwd op het produceren en verkopen van zoveel mogelijk stuff, zoveel mogelijk dingen.’ Caudron noemt dit daarom de Stuff Economy.

Groei in meerwaarde is komt daarbij vooral tot stand door het in de markt zetten van meer stuff. Hierbij is het eindpunt dat het meeste van die stuff in het bezit is van de eindklant. Een lineair model kortom.

De Peak Stuff Economy is een knipoog naar de term Peak Oil, het moment waarop de maximale hoeveelheid olie wordt opgehaald, waarna oliewinning voor altijd afneemt. Caudron geeft aan dat de eerste voortekenen daarvan zichtbaar zijn. Denk aan de smartphone: ‘deze heeft heel wat fysieke dingen compleet overbodig gemaakt’.

Een paradigmashift in het kapitalistische denken zit eraan te komen.

Niet langer is het zoveel mogelijk verkopen van stuff de basis van groei, maar het zo lang mogelijk exploiteren van zo min mogelijk stuff.

Dit leidt tot een veel duurzamer win-win situatie voor alle betrokkenen. Want, zo stelt Caudron: ‘Zodra ze een oplossing verkopen waarbij ze zelf eigenaar blijven van de stuff, als onderbouw van de oplossing, hebben ze er plots alle baat bij dat die spullen extreem lang meegaan én zo goed als onderhoudsvrij zijn. Zodra dit massaal begint te gebeuren, zal de wereld plots omkeren. Grote bedrijven zullen er dan alles aan doen om hun investeringen in stuff te optimaliseren, waardoor ze zelf Peak Stuff veroorzaken. En laat dat nu net aan het gebeuren zijn.’

De smart phone die na enkele jaren al weer traag en aan vervanging toe is, is daarmee hopelijk een geest uit het verleden. Zo zal ‘een nieuw besturingssysteem de hardware niet meer vertragen maar juist versnellen, gaat de batterij langer mee of is ze makkelijk te vervangen. Het onderscheid tussen een iPhone van vandaag en eentje van twee jaar geleden zal op het eerste gezicht bijna onmerkbaar zijn. Peak Phone is dan bereikt.’

Ook in mobiliteit gaat dit nieuwe paradigma tot een doorbraak leiden: ‘Het nieuwe Model 3 is gemaakt om zeker 1,5 miljoen kilometer mee te gaan en Tesla wil binnen afzienbare tijd een autodeelplatform uitrollen waarin iedereen z’n eigen Tesla kan aanbieden om anderen autonome ritten te laten maken tegen betaling. ‘

Caudron noemt de Peak Car: ‘Mercedes heeft op dit moment een pilot lopen in drie Amerikaanse steden waarbij ze abonnementen verkopen op hun auto’s. Voor een bedrag vanaf €1.000,- per maand kun je via een app overstappen van de ene auto naar de andere.’

Geschreven voor bestuurders, ondernemers (en ook voor jou)

‘De Wereld is Rond’ is niet alleen toegankelijk voor een breed publiek maar ook een oproep voor professionals uit de publieke en private sector, werkgevers en ondernemers om een integraler te kijken naar wonen, werken en mobiliteit. En een optimistische visie te ontwikkelen voor 2030 in plaats van ons te laten verlammen door onzekerheid en angsten.

We vergeten daarbij nogal eens dat we een gigantische vooruitgang hebben doorgemaakt in ondermeer de zorg, levensverwachting, emancipatie, onderwijs en arbeidsomstandigheden. Vroeger was niet altijd alles per definitie beter. Tegenover de nostalgische stemmen van sommige bestuurders en politieke partijen om terug te gaan naar de tijd van de VOC of de jaren ’50 plaatst Caudron een optimistisch perspectief van vooruitgaan.

De grootste mentale hobbel die we te overwinnen hebben is een combinatie van onzekerheden, zo stelt Caudron in hoofdstuk 3. We zijn onzeker over zoveel zaken: over werk, inkomens en pensioenen, zorg en ouder worden, mobiliteit, bevolkingsgroei, wonen en samenwonen, nieuwe machtsstructuren, Artificiële Intelligentie en zeker ook het klimaat. Dat leidt tot vooruitgangspessisme aldus de auteur.

De Wereld is Rond bestaat uit deze 14 hoofdstukken:

1 De Metastorm
2 Ontwaken
3 De wereld is boos
4 Vooruitgangspessimisme verklaard
5 Welvaart en geluk
6 Een optimistisch perspectief
7 De Peak Stuff Economy-revolutie
8 De perfecte storm in werk
9 De perfecte storm in wonen
10 De perfecte storm in mobiliteit
11 De toekomst in 2030
12 Wat is er nodig?
13 Het managen van de Metastorm met behulp van het SUPERchange-model
14 De wereld is rond

‘De technologie is er klaar voor, het is alleen nog maar een kwestie van mindshift’

De auteur beschrijft in hoofdstuk 11 een helder en positief toekomstperspectief: ‘the future is bright, I have to wear shades’. Bij scenarioplanning ga je uit van diverse scenario’s van meer tot minder rooskleurig. Hier beschrijft De Wereld is Rond maar één toekomst: de meest optimistische. De auteur doet dit bewust, omdat er ‘al genoeg wordt ingezet op pessimisme.’ Hierin passeren diverse, heel tastbare ideeën over de wereld van werken, wonen en mobiliteit de revue.

Uiteraard gaan automatisering, robotisering en AI/ articial intelligence de toekomst van werk veranderen. Dit leidt volgens Caudron tot een andere samenwerking tussen Man en Machine.

Caudron houdt een pleidooi voor een wereld waarin mensen en machines elkaar versterken in plaats van radicaal vervangen. Bij MMC ofwel Man Machine Collaboration blijft een set aan typisch menselijke vaardigheden essentieel: ‘Kort samengevat gaat het om creativiteit, oplossingsgericht denken, empathie, sociale interactie, communicatievaardigheden, ondernemerschap, onderhandelingsvermogen, kwaliteitscontrole en misschien wel de belangrijkste: ethisch handelen’ aldus de auteur.

Voor marketeers en salesmensen heeft Caudron ook goed nieuws: ze bestaan in 2030 nog. ‘De marketeer maakt nog steeds een marketingplan, maar voor een wereld die digitaal is en waar de Solution Economy de norm is. Hij zal oplossingen moeten vermarkten in plaats van zoveel mogelijk stuff in de markt te droppen. Een goede verkoper is ook in 2030 nog relevant, ofwel omdat die er perfect in slaagt om een onderdompelende ervaring te creëren in een van de talloze nieuwe stadswinkels, ofwel via het achter de schermen inzetten van zijn talent bij online verkoop. ‘

‘The future is bright, I have to wear shades’.

Interessant is ook Caudron’s stelling dat de angst van klassieke bedrijven om ingehaald te worden in de digitale transformatie, een versnelling met zich meebrengt in de ontwikkeling van technologie. De logica van AI en machine learning betekent dat hoe meer fouten ze maken, hoe meer ze gaan leren en hoe sneller ze wel goed functioneren. De zogenaamde Fear Of Missing Out (FOMO) van CEO’s versnelt de automatisering. En zo wordt aldus Caudron ‘het vraagstuk van de impact op werkgelegenheid snel groter. En hoewel iedereen massaal investeert in het eerste, wordt over dat laatste amper nagedacht.’

Caudron practices what he preaches in De Wereld is Rond. Hij pleit niet alleen voor een integraal perspectief, hij past dat zelf ook consequent toe. Kijk bijvoorbeeld naar de impact van de hiervoor beschreven nieuwe balans tussen mens en machine op het onderwijs. Volgens Caudron moeten we toe naar andere T-shaped profielen van continu leren en vooral beter accent op menselijke vaardigheden na fase 1 (basisschool) in combinatie met aandacht voor MMC: Man Machine Collaboration.

Op vakantie in het oosten van Canada viel het Caudron op hoe extreem de bevolking was overgegaan naar lintbebouwing. Om de zoveel kilometer stond een huis met een SUV op de rit, de Canadese vlag wapperend in de Atlantische wind. De oorspronkelijke nederzettingen waren veel meer gebaseerd op een cirkelvormige opzet rondom een kern.

Circulair wonen is historisch gezien de meest logische vorm voor het efficiënt organiseren van gemeenschappen waarin alle noodzakelijke functies aanwezig zijn en waar deze voor iedereen makkelijk bereikbaar moeten zijn. Daarnaast laten circulaire woongemeenschappen zich makkelijker verdedigen. De vraag dringt zich daarom dan ook op waarom we hiervan zijn afgestapt (?).

Lineair leven heeft geleid tot een fysieke afscheiding van de belangrijkste functies zoals wonen, werken, onderwijs, winkelen, recreëren en dergelijke. Een moderne infrastructuur nodig van wegen, faciliteiten en bovenal: de auto was daarvoor nodig. inear leven heeft rampzalige effecten op mobiliteit, klimaat en persoonlijke gezondheid. Denk alleen al aan het dagelijkse aantal verkeersslachtoffers. ‘Wereldwijd sterven er 1,25 miljoen mensen per jaar in het verkeer, dat wil zeggen 3287 doden per dag. Dat is het equivalent van twintig Boeing 737 Max-toestellen die elke dag neerkomen. ‘

Naast de toekomst van werk, lonkt ook een prachtige toekomst in mobiliteit ‘Maar wat als zelfrijdende auto’s in vloten zullen rijden, volledig geoptimaliseerd op basis van de benodigde capaciteit, gedeeld door alle passagiers?’

Over het bezit van de heilige koe, in België nog meer dan in Nederland stelt Caudron: ‘Als morgen door nieuwe grote spelers beheerde vloten van autonome auto’s onze mobiliteit faciliteren, dan zou het weleens kunnen dat we het bezit van een eigen auto heel anders gaan bekijken.’

Op het gebied van mobiliteit verandert na Elon Musk’s eerste autonome autoreis van westkust USA naar New York in 2027 alles. ‘De vloten met deelauto’s worden vervangen door autonome voertuigen, waardoor de rentabiliteit sterk omhooggaat. Voor het eerst investeren Uber en co zelf in de voertuigen, waardoor ze eigenaar zijn van het platform dat ze exploiteren en niet langer een beroep hoeven te doen op de auto’s van hun chauffeurs.’

Qua wonen voorziet de schrijver de opkomst van zogenaamde Urban Villages. De stad vergroent, de dorpen bieden meer faciliteiten om locaal te kunnen werken, recreëren en bijvoorbeeld gezondsheidszorg te ontvangen. In Caudron’s Brave New Circular World neemt geluk en welzijn toe: ‘Uit een grootschalig Europees onderzoek blijkt in 2030 dat mensen die lokaal circulair functioneren zich over het algemeen beter voelen dan mensen die in klassieke buurten wonen. Ze hebben geen stress meer van het verkeer en hun dagelijkse pendelen is een ontspannen wandeling of rit met de fiets geworden. ‘ (…) ‘Vaak is het onderscheid in statuut of standing bij de nieuwe jobs niet meer te maken. Zo blijkt uit de bevraging dat een drone-vrachtwagenchauffeur evenveel prestige geniet als een robotherder, een supermarktboer, een AI-fiscalist of een lokale arts.’

De opkomst van deze zogenaamde Urban Villages betekent dat werk en ontwikkeling naar de mensen toe komen volgens Caudron, in plaats van andersom. De logica was altijd eenvoudig: de jager ging daar waar de dieren waren, de landbouwer naar zijn land, de arbeider naar de fabriek, de bediende naar het kantoor. Bij de nieuwe werkwijze, die stap-voor-stap tot stand komt, is dit niet langer nodig.

In het toekomstbeeld in 2030 blijft de blik naar buiten gericht: via moderne (communicatie)technologie en macromobiliteit blijft de mens verbonden met de hele wereld. Het grote verschil is daarbij dat we ons kunnen verplaatsen op grotere afstand, niet dat we ons telkens moeten verplaatsen.

De auteur geeft bij dit vergezicht proactief dit aan zijn lezers aan: ‘Ik besef dat ik soms misschien nogal kort door de bocht ga en ik kan me indenken dat experts op het vlak van productie, architectuur, voeding, gezondheidszorg of energie af en toe eens in hun haar zullen hebben gekrabd bij het lezen van zoveel speculatie. Ik kan hen alleen maar uitnodigen om zelf aan de slag te gaan met de uitgangspunten van vandaag en er een positief wereldbeeld mee te schrijven. Welke kritische succesfactoren zijn nodig om deze uitdaging een kans van slagen te geven? Met welke methode kan iedereen aan de slag om voor de eigen situatie, de eigen divisie, het eigen bedrijf, een beeld te creëren van een realistische en optimistische toekomst? Op basis van deze visie is het mogelijk om een strategie en transformatieplan te ontwikkelen om daarnaartoe te evolueren. In het laatste deel van dit boek bespreek ik uitgebreid wat nodig is om hiermee aan de slag te gaan.

Aan de slag

Alleen een betere wereld wensen is immers niet genoeg. ‘Je moet die ook plannen, en om dat te doen, heb je een methodologische aanpak nodig. Het goede nieuws is dat zo’n aanpak bestaat en al jaren wordt toegepast om bedrijven en sectoren te leren omgaan met digitale disruptie en digitale transformatie. De stappen zijn dezelfde, maar de tijdshorizon, de scope en de impact zijn vele malen groter.’, aldus Jo Caudron.

De Wereld is Rond pleit voor het opzetten van een transformation office op politiek niveau, naar analogie met het bedrijfsleven. Dit transformation office moet een duidelijke missie hebben om multi-disciplinair te werken, over alle diensten, kabinetten en bevoegdheden heen. Jo Caudron onderstreept de uitdaging hiervan: ‘Om heel eerlijk te zijn, vrees ik dat hier de grootste weerstand zal zitten.’

In het vierde deel van De Wereld is Rond ontvouwt Caudron zijn SUPERchange-model als praktische methode om te komen tot een optimistisch transformatieplan.

SUPER is hierbij het acroniem voor de grote stappen die nodig zijn om de verandering te realiseren, en change duidt op de maatschappelijke veranderingen waar we voor staan. SUPER staat voor:

• SEE (de verandering): zie de brede veranderingen die op ons afkomen, zowel binnen het eigen vakgebied, in de digitale wereld als in de maatschappij.
• UNDERSTAND (de impact): begrijp wat deze veranderingen kunnen betekenen voor de wereld en de plaats van je organisatie daarin.
• PLAN (voor de toekomst): maak strategische en tactische plannen voor de omslag naar een andere wereld met andere oplossingen.
• ENABLE (de organisatie): maak de organisatie klaar om de plannen uit te voeren.
• RUN (de verandering): voer de plannen effectief uit, ook als dit betekent dat je daardoor een andere organisatie wordt en op een andere manier waarde moet creëren.

De les van digitalisering laat zien dat verandering van onderaf mogelijk is. Kijk naar Uber, AirBnB etc. Geen overheid die daar vooraf een beleid op maakte. Wat nodig is is een context te creëren waardoor verandering voor mensen een positieve verandering is.

In een recent vraaggesprek geeft Caudron aan: “Spotify is een fantastisch product voor $9,99. Dit soort inspiratie hebben we nodig voor maatschappelijke vernieuwing.” En: “Die tien jaar horizon naar 2030 is volledig arbitrair: misschien duurt het langer, misschien korter. Corona versnelt een aantal dingen. Veel barrières zijn nu weg. Versnel nu maar: Nothing is true, everything is possible….“. Waarvan akte.

Bescheidenheid siert de mens. Caudron omschrijft zichzelf als ‘een selfmade transformatiestrateeg die probeert om over verschillende domeinen heen verbanden te zien, verbanden die specialisten in een bepaald vak vaak missen omdat ze slechts vanuit één dimensie kijken naar de realiteit, hun realiteit. Beschouw onderstaande theorie dan ook als zodanig: een holistische en transversale gedachte-experiment dat er wel logisch uitziet. ‘ Met dit managementboek van het jaar heeft Caudron wat mij betreft bepaald geen matige oefening in holistisch en optimistisch kijken en denken afgeleverd.

Lezen dus!